Όχι μόνον ΑΕΠ ή HDI

Σε ένα ολοένα πιο πολύπλοκο παγκόσμιο περιβάλλον, οι υποχρεώσεις των Κυβερνήσεων ολοένα και αυξάνονται. Η εποχή που οι υποχρεώσεις ενός Κράτους περιοριζόντουσαν στην προστασία από ξένους κινδύνους, στην αστυνόμευση, την άσκηση νόμιμης βίας για την τήρηση των κανόνων και στη συλλογή φόρων έχει περάσει ανεπιστρεπτί.

Η επιτυχία μίας κοινωνίας δεν μετριέται μόνον με αυστηρά οικονομικούς όρους. Το κατά κεφαλή εισόδημα, σταθμισμένο και μη, δεν είναι από μόνο του επαρκές για να καθορίσει την επιτυχία μίας κρατικής οντότητας. Όσον αφορά το σταθμισμένο κατά κεφαλή εισόδημα (GDP - PPP per capita) η χώρα μας, αναλόγως της πηγής, για το 2013 βρίσκεται από την 39η θέση (στοιχεία Παγκόσμιας Τράπεζας) ως και την 47η θέση (The World Factbook).

Καθώς το κατά κεφαλή εισόδημα δεν είναι αρκετό για να περιγράψει την ευμάρεια της κοινωνίας, έχουν προταθεί μία σειρά από δείκτες. Στη δεκαετία του 1990, ο Πακιστανός Οικονομολόγος  Mahbub ul Haq εισήγαγε την έννοια του Human Development Index (HDI). Ένας από τους πλέον γνωστούς δείκτες σήμερα. Ο δείκτης αυτό είναι στην πραγματικότητα ένα σταθμισμένο αποτέλεσμα που εξετάζει τρεις ποσότητες. Το προσδόκιμο ζωής, το επίπεδο εκπαίδευσης και την οικονομική επίδοση της χώρας. Ο δείκτης αυτός τροποποιήθηκε το 2010 ώστε να λάβει καλύτερα υπόψη του τις ανισότητες μεταξύ διάφορων ομάδων μέσα σε μία Κοινωνία. Αποτέλεσμα αυτού ο δείκτης Inequality-adjusted Human Development Index (IHDI).

Η Ελλάδα το 2013, καταλαμβάνει την 25η θέση με βάση το IHDI δείκτη δύο θέσεις υψηλότερα από το 2012. Η επίδοση αυτή κατατάσσει τη χώρα μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών, υψηλότερα από της ΗΠΑ, την Πορτογαλία κλπ. πίσω από χώρες όπως η Εσθονία, η Σλοβακία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Σλοβενία κλπ.

Είναι όμως ο δείκτης αυτός επαρκής; Μάλλον όχι. Το προσδόκιμο ζωής, το επίπεδο εκπαίδευσης (επίσημο) και η οικονομική επίδοση είναι σημαντικές παράμετροι αλλά δεν είναι από μόνες τους αρκετές να περιγράψουν μία κοινωνία ικανοποιητικά.

Στη πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα, στην Ευρώπη, αναπτύχθηκε μία άλλη σειρά δεικτών που φέρει τον βαρύγδουπο τίτλο (Sustainable Governance Indicators) που στα Ελληνικά θα μπορούσαν να μεταφραστούν ως "Αειφόροι Δείκτες Διακυβέρνησης".

Σκοπός των δεικτών αυτών, είναι η μέτρηση της επίδοσης των Κρατικών Μηχανισμών. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης τελικώς οδηγούν στον υπολογισμό τριών δεικτών που σε γενικό βαθμό εξετάζουν:

1. την αποτελεσματικότητα των πολιτικών που εφαρμόζονται,
2. τη Δημοκρατικότητα των θεσμών και,
3. την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών της διακυβέρνησης.

Στην ιστοσελίδα, ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να εξετάσει την επίδοση κάθε χώρας αλλά και να τη συγκρίνει με άλλες χώρες. Πριν λίγες ημέρες δημοσιεύτηκε η η σύνοψη της Έκθεση για το 2014 όπου εξετάζεται η απόδοση της διακυβέρνησης σε 41 χώρες μέλη του ΟΟΣΑ και της ΕΕ.

Τα αποτελέσματα για τη χώρα μας είναι απογοητευτικά και συνοψίζονται στην παρακάτω εικόνα.

Greece - SGI

Όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των πολιτικών (Policy Performance) η Ελλάδα καταλαμβάνει την 41η θέση σε 41 χώρες με βαθμό 4.15 με άριστα το 10 (4.15/10). Όσον αφορά το επίπεδο Δημοκρατίας που απολαμβάνει κάθε πολίτης της χώρας είμαστε στην καθόλου κολακευτική 26η θέση (6.97/10). Σε θέματα αποτελεσματικότητας των μηχανισμών διακυβέρνησης βρισκόμαστε στην 38η θέση με βαθμό κάτω από τη βάση (4.91/10), εμπρός μόνον από τις Κροατία, Ρουμανία και Κύπρο.

Φυσικά οι δείκτες αυτοί περιέχουν περαιτέρω υποδείκτες στους οποίους πρέπει να αναφερθούμε. Η σχετική ιστοσελίδα όπου παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα βρίσκεται εδώ.

Ο δείκτης Αποτελεσματικότητα των Πολιτικών απαρτίζεται από τρεις υποδείκτες. Αυτοί είναι:

1. Οικονομικές Πολιτικές (3.2/10). 41η και τελευταία θέση. Σημεία προσοχής: Η συρρίκνωση της Ελληνικής Οικονομίας μετά την αναδιάρθρωση του χρέους. Η μεγάλη αύξηση της ανεργίας. Το έλλειμμα του Ισολογισμού του Δημόσιου Τομέα που είναι σε απαγορευτικά επίπεδα. Η δυσκαμψία της αγοράς εργασίας. Τα δειλά βήματα που γίνονται για τη μείωση αυτής της δυσκαμψίας. Το πολύ υψηλό ποσοστό της παρά-οικονομίας (shadow economy). Για την πάρα-οικονομία και την αδήλωτη εργασία ο αναγνώστης μπορεί να ρίξει μία πιο προσεκτική ματιά σε έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιγραμματικά μόνον η πάρα-οικονομία στη χώρα μας βρίσκεται μεταξύ του 24% και 36% του ΑΕΠ με την αδήλωτη Εργασία να υπολογίζεται σε οικονομικούς όρους (συνολική αξία αδήλωτης εργασίας) στο 25% (μέση τιμή για την περίοδο 1996-2006) και σε αριθμητικούς όρους (πλήθος αδήλωτων εργατών) να εκτιμάται στο 47% (σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας). 
2. Κοινωνικές Πολιτικές (4.5/10). 39η θέση. Σημεία προσοχής: Η παρεχόμενη ποιότητα εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες. Η εισοδηματική ανισότητα. Η περιθωριοποίηση τμήματος του πληθυσμού. Η αύξηση της φτώχειας. Η μείωση των δαπανών για την υγεία. Η έλλειψη οικονομικής ενίσχυσης των οικογενειών με παιδιά. Οι διακρίσεις εις βάρος των γυναικών με παιδιά. Η ανυπαρξία υποδομών για τη φροντίδα των παιδιών κατά τις ώρες εργασίας των γονιών τους. Η αδυναμία του ασφαλιστικού συστήματος να προσφέρει αξιοπρεπείς συντάξεις και η μη βιωσιμότητά του. Η κοινωνική απομόνωση των μεταναστών. Ρατσιστικά φαινόμενα.
3. Περιβαλλοντικές Πολιτικές (4.7/10). 34η θέση. Προβλήματα: Συνεχείς παραβιάσεις της περιβαλλοντικής Νομοθεσίας με αποτέλεσμα την καταδίκη της χώρας σε πλείστες περιπτώσεις. Εμπρησμοί. Η έμφαση στην αγροτική και τουριστική ανάπτυξη παραβλέποντας την αξία του περιβάλλοντος.

Greece - Policy Performance

Η κρίση στην Ελλάδα δεν είναι μόνον οικονομική. Η ύπαρξη ή μη του 13ου ή 14ου μισθού δεν είναι η πηγή όλων των προβλημάτων. Αντιθέτως τα προνόμια κάποιων ομάδων δεν μπορούν να θεωρούνται υπέρτερα των συμφερόντων της κοινωνίας. Η αδήλωτη εργασία και η πάρα-οικονομία αποτελούν ζητήματα που χρίζουν ιδιαίτερης μέριμνας. Η βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης είναι επιτακτική. Το ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανάται σε R&D (Έρευνα και Ανάπτυξη) είναι εξαιρετικά χαμηλό. Αλλά αυτό δεν δικαιολογεί την πολύ χαμηλή βαθμολογία της χώρας στη Βασική και Δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η μείωση των δαπανών για την υγεία είναι επιβαρυντικός παράγων. Αλλά και η αποδοτικότητα των κονδυλίων είναι απαράδεκτα χαμηλή. Ο Ρατσισμός δεν δικαιολογείται από την οικονομική κρίση. Ή από την έλευση της Τρόικας. Δεν φταίνε οι ξένοι όταν η χώρα μας από το 1980 δεν έχει καταλήξει στο που και πως θα κατασκευάσουμε ένα ΧΥΤΑ για την πρωτογενή τουλάχιστον διαχείριση των απορριμάτων του μισού πληθυσμού της χώρας.

Δημοκρατικότητα των Θεσμών(6.97/10)

Το μόνο θετικό της έρευνας αυτής είναι ότι ακόμα και σήμερα, μετά από χρόνια αμφισβήτησης όχι μόνον των αστικών κομμάτων αλλά και της ίδιας της Δημοκρατίας, η Δημοκρατικότητα των Θεσμών έχει έναν αξιοπρεπή βαθμό.

Greece - Democracy

Η χώρα μας ελάχιστα υπολείπεται του μέσου όρου της ΕΕ όσον αφορά τις διαδικασίες εκλογής, την πρόσβαση στην πληροφορία και το κράτος δικαίου. Υπολειπόμαστε όμως όσον αφορά τις Δημοκρατικές Ελευθερίες και τα δικαιώματα που πρέπει να απολαμβάνουμε ως πολίτες.

Ο Έλληνας Πολίτης βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από τον ομόλογο του σε χώρες όπως η Τουρκία, η Νότιος Κορέα, το Μεξικό, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Μάλτα ή την Ουγγαρία. Υπολείπεται από χώρες όπως, η ΗΠΑ, Ελβετία, Σουηδία, Πολωνία, Νορβηγία, Νέα Ζηλανδία, χώρες της Βαλτικής, Γερμανία, Φιλανδία και Δανία. Έκπληξη αποτελεί ίσως το γεγονός ότι η Σοσιαλιστική κατά τα άλλα Γαλλία βρίσκεται στα ίδια επίπεδα με τη χώρα μας, όπως και το γεγονός ότι το Βέλγιο, ο Καναδάς και η Αυστρία, επιδεικνύουν σε ορισμένους δείκτες χειρότερες επιδόσεις από την Ελλάδα.

Αποτελεσματικότητα των μηχανισμών

Ο δείκτης αυτός εστιάζει στο κατά πόσο οι μηχανισμοί ενός κράτους είναι αποτελεσματικοί κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Εδώ δυστυχώς τα πράγματα είναι πάρα πολύ αρνητικά. Όχι τόσο όσον αφορά το Executive Accountability (5.5/10) δηλαδή το κομμάτι της λογοδοσίας των μηχανισμών αυτών αλλά όσον αφορά το Executive Capacity (4.3/10) δηλαδή την ικανότητα των μηχανισμών αυτών κάθε αυτών.

Executive Capacity - Greece (Score Analysis)

Executive Accountability - Greece (Score Analysis)

Όσον αφορά την ικανότητα των μηχανισμών η χώρα μας βρίσκεται σε πάρα πολύ χαμηλά επίπεδα (<2/10) όσον αφορά α) τη πληροφόρηση των πολιτών για τις πολιτικές που ακολουθούνται, β) τη λήψη αποφάσεων μετά από διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους και γ) την ικανότητα των ελεγκτικών μηχανισμών. Η επίδοση των ελεγκτικών μηχανισμών (1.3/10) αντανακλά μία κατάσταση που ίσως να συναντάται μόνον σε κάποιες Αφρικανικές χώρες ή σε μικρά κρατίδια του Ειρηνικού. Βαθμολογία κάτω από τη βάση έχουμε στους τομείς εφαρμογής (4.6/10) και προσαρμοστικότητας (4.5/10). Σε θέματα αναμόρφωσης των δομών και στην στρατηγική ικανότητα βαθμολογούμαστε με προβιβάσιμο βαθμό (5.5/10) ενώ ο υψηλότερος βαθμός παρατηρείται στην ικανότητα συνεργασίας και συντονισμού των επιμέρους Υπουργείων (6.0/10). Κάτι που αποτελεί είδηση και μάλλον έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη της πλειοψηφίας.
Όσον αφορά τη λογοδοσία των μηχανισμών και την εμπλοκή μη-κυβερνητικών μηχανισμών στις λήψεις αποφάσεων τα αποτελέσματα είναι μάλλον αναμενόμενα. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης αποτελούν και τον αδύναμο κρίκο της αλυσίδας. Αυτό όσον αφορά τη μετάδοση της πληροφορίας. Το πρόβλημα εστιάζεται τόσο στην περιορισμένη κυκλοφορία των εφημερίδων (2.8/10), όσο και στην ποιότητα της παρεχόμενης πληροφορίας (3.4/10). Απλά προβιβάσιμο βαθμό λαμβάνουν τα άλλα μέσα ενημέρωσης (5.0/10) όσον αφορά την ενημέρωση του κοινού. Ο επόμενος αδύναμος κρίκος είμαστε εμείς. Οι πολίτες αυτής της χώρας. Ανίκανοι στο να γίνουμε κοινωνοί της γνώμη μας στους πολιτικούς (2.4/10). Με βασική γνώση της Νομοθεσίας (5.0/10). Και μέτρια συμμετοχή στις εκλογικές αναμετρήσεις (5.2/10). Καλύτερα τα πράγματα όσον αφορά τις διεργασίες λήψης αποφάσεων των διαφόρων κοινωνικών εταίρων (5.2/10). Ισχυρό σημείο όσον αφορά το δείκτη αυτό, τις δυνατότητες (δομές και μέσα) της Νομοθετικής Εξουσίας να παρακολουθεί την Εκτελεστική Εξουσία. Αν και ως προς αυτό η ικανότητα των ελεγκτικών μηχανισμών βαθμολογείται με τη βάση (5.0/10).

Αντί συμπεράσματος

Η οικονομική επίδοση της Ελλάδος δεν είναι το μόνο ζητούμενο. Η ευτυχία μίας χώρας δεν καθορίζεται από οικονομικούς δείκτες και μόνον. Τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα από το παρελθόν. Απαιτούν την εκπαίδευση των πολιτών. Οι πολίτες απαρτίζουν το κράτος. Οι πολίτες είναι οι μέτοχοι της χώρας. Οι πολίτες επιλέγουν την Νομοθετική Εξουσία. Και η Νομοθετική Εξουσία έχει τα μέσα να ελέγξει αποτελεσματικά την Εκτελεστική Εξουσία. Εμείς είμαστε υπεύθυνοι στο να κρίνουμε την ποιότητα των υπηρεσιών από το κράτος προς τον πολίτη. Εμείς, με κόσμιο τρόπο και σύννομο τρόπο, γνωρίζοντας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις μας, να καταγγέλλουμε τη διαφθορά στη Δημόσια Διοίκηση. Εμείς είμαστε οι θεματοφύλακες της Οικονομίας επιδεικνυοντας μηδενική ανοχή στην εισφοροδιαφυγή και στην φοροδιαφυγή. Οι εισφορές και οι φόροι που δεν αποδίδονται στα Ταμεία από τις δικές μας τσέπες θα λείψουν. Γιατί τα ταμεία και κράτος δεν έχουν δικά τους λεφτά. Τα δικά μας χρήματα διαχειρίζονται. Και σε αντίθεση με ότι μπορεί να πιστεύουμε, δεν υπάρχουν άλλες πηγές χρηματοδότησης της λειτουργίας του κράτους, παρά μόνον οι δικές μας εισφορές και φόροι.