Εταιρίες Δημοσκοπήσεων και Εκλογικό Σώμα - Μία σχέση αγάπης - μίσους

Εισαγωγή

Γιατί οι εταιρείες δημοσκοπήσεων αποτυγχάνουν συστηματικά στις εκτιμήσεις τους όσον αφορά τα εκλογικά αποτελέσματα; Γιατί υποεκτιμάται η εκλογική επιρροή του ΣΥΡΙΖΑ; Γιατί για το κόμμα των ΑΝΕΛ οι εταιρείες δημοσκόπησης δίνουν χαμηλότερα ποσοστά από αυτά που επιτυγχάνει;

Εξηγήσεις υπάρχουν. Θα αναφερθώ σε αυτές που έχουν επιστημονική βάση. Θα αποφύγω της θεωρίες συνωμοσίας. Γιατί υπάρχουν πολλές. Αλλά να θυμίσω ότι ακόμα και οι φιλικά προσκείμενες στον ΣΥΡΙΖΑ εφημερίδες, για λογαριασμό των οποίων έγιναν δημοσκοπήσεις, δεν πέτυχαν τα ποσοστά του.

Αίτια

1. Λάθη στην διαστρωμάτωση του δείγματος. Στις δημοσκοπήσεις ερωτώνται συνήθως 1000 ως 2000 άτομα. Τα άτομα αυτά επιλέγονται ώστε να εκπροσωπούν τις διάφορες κοινωνικές τάξεις, φύλο, επαγγελματική κατάσταση, ηλικία κλπ ώστε να ταιριάζουν στο προφίλ του πληθυσμού. Επί των στοιχείων που συλλέγονται εφαρμόζονται διορθώσεις ώστε να ληφθεί υπόψη το ποσοστό συμμετοχής κάθε τάξης στην εκλογική διαδικασία, η επιρροή κάθε τάξης στο εκλογικό σώμα, το σχετικό της μέγεθος κλπ. Οι διεργασίες αυτές εισάγουν αβεβαιότητα. Ειδικά για τα μικρά κόμματα. Εκεί όπου το πλήθος των ερωτηθέντων για το μαγικό 3% είναι μόλις 30 άτομα. Όποτε η απάντηση ενός ατόμου επηρεάζει σημαντικά το τελικό αποτέλεσμα (29 προτιμήσεις 2.9% άρα εκτός βουλής, με 31 απαντήσεις 3.1% άρα εντός βουλής). Επιπλέον, ο πολιτικός χάρτης της χώρας έχει αλλάξει. Αυτοί που ψήφιζαν παλαιότερα απόσχουν. Οπότε οι συντελεστές διόρθωσης χρειάζονται διόρθωση. Αλλά οι εκλογικές αναμετρήσεις με τις νέες συνθήκες (ΣΥΡΙΖΑ κόμμα εξουσίας) είναι μόλις 3. Οπότε μία άστοχη πρόβλεψη είναι πολύ πιθανή.
2. Ψέματα προς τις εταιρείες δημοσκοπήσεων. Δεν είναι σπάνιο να ψεύδεται ο ερωτώμενος. Για τους δικούς του λόγους. Βοηθά ιδιαίτερα σε αυτό η γενικότερη αμφισβήτηση της κοινωνίας. Η δημοφιλία των θεωριών συνωμοσίας. Ο φόβος ότι το τηλεφώνημα δεν είναι αθώο. Ο φόβος ότι τα αποτελέσματα του θα χρησιμοποιηθούν για άλλους σκοπούς.
3. Λάθη στη διαδικασία δειγματοληψίας. Ο συνήθης τρόπος πραγματοποίησης μίας δημοσκόπησης είναι μέσω τηλεφωνικής επικοινωνίας. Η διαδικασία της κάλπης είναι ιδιαίτερα δαπανηρή και αποφεύγεται πια. Αυτό αυξάνει την πιθανότητα το δείγμα να μην είναι κατάλληλο. Η δειγματοληψία γίνεται συνήθως δε, σε ώρες εργασίας. Οπότε μέρος του πληθυσμού δεν συμμετέχει σε αυτή. Δεν δίνεται ιδιαίτερη σημασία από τις εταιρίες δημοσκοπήσεων στις ερωτήσεις αξιολόγησης του υποψηφίου. Οπότε είναι ευκολότερο για αυτόν να ξεγελάσει το μηχανισμό αξιολόγησης. Και να υπάρξει "μόλυνση" του πληθυσμού που ερωτάται. Με μη αντιπροσωπευτικά δείγματα 
4. Ασαφή ερωτήματα και τακτικές παραπλάνησης. Οι δημοσκοπήσεις δεν πείθουν μεν, αλλά δημιουργούν μία περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Όταν ο πελάτης είναι ένα κόμμα οι ερωτήσεις μπορεί να είναι σκόπιμα ασαφείς. Έτσι τα αποτελέσματα είναι αυτά που θα ήθελε ο πελάτης. Που στη συνέχεια τα χρησιμοποιεί ως εργαλείο πίεσης προς την κοινωνία. Οι τακτικές παραπλάνησης όμως μειώνουν την χρησιμότητα του εργαλείου. Το καθιστούν στα μάτια του κόσμου αναξιόπιστο. Οι ψευδείς δηλώσεις προτίμησης είναι μία μορφή αποτύπωσης αυτής της αποδοκιμασίας. Άλλη είναι η άρνηση συμμετοχής. Ή η διακοπή της επικοινωνίας από τον πολίτη που ερωτάται. Αποτέλεσμα να αυξάνεται ο αριθμός των ερωτώμενων που αρνούνται να απαντήσουν ή που δεν ολοκληρώνουν τη διαδικασία. Οπότε αυξάνεται και το πλήθος των τηλεφωνημάτων/ερωτούμενων όπου οι εργαζόμενοι στην εταιρεία δημοσκόπησης ψάχνουν απεγνωσμένα άτομα που να ταιριάζουν σε συγκεκριμένα δημογραφικά κριτήρια. Η διαδικασία όμως αυτή, όπου ο ερωτώμενος πρώτα δίνει πληροφορίες για το ποιος είναι και τι κάνει και μετά την "ταχεία αξιολόγηση του" ερωτάται εισάγει στο δείγμα μία υποκειμενικότητα. Καθώς πολλοί επιλέγουν να "παραπλανήσουν" την εταιρεία στη φάση αξιολόγησή τους για να περάσουν τη δική τους άποψη ως κομμάτι μίας άλλης κοινωνικής ομάδας.
5. Επιλογή κομμάτων/υποψηφίων από τους ψηφοφόρους με μη-ρασιοναλιστικά κριτήρια. Υπό συνθήκες πίεσης ο ψηφοφόρος δεν επιλέγει με βάση λογικά κριτήρια αλλά με βάση το θυμικό. Δεν είναι σπάνιο. Ο θυμός, το μίσος απέναντι στην κοινωνία μετουσιώνεται σε ψήφους εκδίκησης. Η ψήφος όμως αυτή δύσκολα αποτυπώνεται σε μία δημοσκόπηση. Οι ακραίες απόψεις δύσκολα αποκαλύπτονται. Ειδικά σε μία τηλεφωνική επικοινωνία. Ακόμα και αν πίσω από αυτή είναι ένα αυτοματοποιημένο σύστημα. 

Συμπεράσματα

Λάθη στη διαστρωμάτωση του δείγματος και στη διαδικασία δειγματοληψίας. Ασάφεια ερωτημάτων. Τακτικές παραπλάνησης των εταιρειών δημοσκοπήσεων ή των ερωτούμενων προς αυτές. Ψευδείς απαντήσεις στα συγκεκριμένα ερωτήματα. Επιλογή κομμάτων και υποψηφίων με μη-ρασιοναλιστικά κριτήρια. Από μόνες τους οι πιο πάνω αιτίες αρκούν για να δικαιολογήσουν το φαινόμενο της αποτυχίας των εταιρειών δημοσκόπησης να προβλέψουν με επιτυχία το εκλογικό αποτέλεσμα.

Οι θεωρίες συνωμοσίας πολλές. Αλλά δεν χρειάζονται. Δεν είναι αναγκαίες για να δικαιολογήσουν αυτή την ανωμαλία. Ούτε και ικανές όμως.