Χιροσίμα και Ναγκασάκι

Εισαγωγή

Τι ήταν αυτό που οδήγησε στη ρίψη των 2 ατομικών βομβών (εμπλουτισμένου ουρανίου και πλουτωνίου) στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι; Πώς ελήφθη αυτή η απόφαση; Γιατί επιλέχθηκαν οι δύο αυτές πόλεις; Γιατί, όλα όσα προηγήθηκαν των δύο αυτών ρίψεων, παρέμειναν ως και την ημέρα της 6ης Αυγούστου 1945 γνώση για λίγους και εκλεκτούς;

Οι Γραφειοκράτες που αποφάσισαν το πώς, το πού και το γιατί

Στις 10 Μαΐου του 1945, η Γερμανία συνθηκολογεί. Την ίδια ημέρα, μία ομάδα αποτελούμενη από στρατιωτικούς, πολιτικούς και φυσικούς, συναντιέται σε ένα γραφείο στο Los Alamos του Νέου Μεξικού [1]. Στόχος της ομάδας ο καθορισμός των στόχων για τους Little Boy και Fat Man.

Έχουν προηγηθεί κάποιες προκαταρκτικές συναντήσεις μεταξύ των μελών της επιτροπής με «επικεφαλής» τον Στρατηγό του Μηχανικού Leslie Grooves. Για τον Grooves οι στόχοι των ατομικών βομβών, καρπός του προγράμματος Manhattan, θα έπρεπε να έχουν α) συναισθηματική αξία στους Ιάπωνες, β) να έχουν κάποια στρατιωτική αξία, γ) να μην έχουν πληγεί από προηγούμενους βομβαρδισμούς και δ) να είναι επαρκώς μεγάλοι ώστε να γίνει αντιληπτή η ισχύς του νέου όπλου. Ο Πτέραρχος Curtis LeMay κατονομάζει την πόλη της Χιροσίμα ως πόλη στόχο. Η Χιροσίμα δεν έχει πληγεί ως εκείνη τη στιγμή από τους βομβαρδισμούς των Αμερικανών. Το Τόκυο, η Γιαβάτα (προάστιο του Τόκυο) και η Γιοκοχάμα κρίθηκαν ακατάλληλες. Το Τόκυο άλλωστε, είχε μετατραπεί από τους συνεχείς βομβαρδισμούς σε ερείπια και οι βομβαρδισμοι της 9ης και 10ης Μαρτίου του 1945 είχαν μετατρέψει την πόλη σε φάντασμα του εαυτού της.

Στη συνάντηση της 10ης Μαΐου, ο Robert Oppenheimer, πατέρας του προγράμματος Manhattan, ενημερώνει τους παρευρισκόμενους για τα τεχνικά στοιχεία μίας τέτοιας επίθεσης, όπως το ύψος της πυροδότησης, τον τρόπο άφεσης του όπλου, την κατάσταση που θα έπρεπε να έχουν οι πόλεις στόχοι, οι ψυχολογικοί παράγοντες από την επιλογή της(ων) πόλης(εων) στόχου κ.λπ. Οι γνώσεις για την καταστρεπτικότητα του όπλου ήταν ακόμα ασαφείς με την εκτιμώμενη ισχύ για τα όπλα σχάσης να κυμαίνεται από 2,000 ως και 20,000 τόνους TNT. Ο Joyce C. Stearns κατονομάζει 4 πόλεις στόχους. Το Κυότο, τη Χιροσίμα, τη Γιοκοχάμα, και την πόλη της Κοκούρα. Όλοι συμφωνούν ότι η βόμβα (βόμβες) θα πρέπει να πλήξουν ένα μεγάλο αστικό κέντρο με σκοπό την μεγιστοποίηση του ψυχολογικού «άγους» του αντιπάλου. Το Κυότο τελικά θα διασωθεί και θα εξαιρεθεί από τη λίστα, λόγω του πείσματος του γραμματέα πολέμου Stimson (με τον Grooves να ενημερώνει με έντονη δυσαρέσκεια την επιτροπή στις 30 Ιουνίου 1945). Ο Stimson δεν θα καταφέρει να πείσει τα υπόλοιπα μέρη της επιτροπής, να μην καταστούν οι άμαχοι στόχος της βόμβας.

Στις 28 Μαΐου στο Πεντάγωνο η ομάδα συναντιέται εκ νέου. Η ανάγκη άφεσης του όπλου από ένα μεγάλο ύψος ώστε να επιτραπεί η ασφαλής διαφυγή του αεροσκάφους-φορέα κάνει μονόδρομο την επιλογή ενός μεγάλου αστικού κέντρου. Για τον Λοχαγό William “Deak” Parsons η ρίψη των βομβών σε ένα αστικό κέντρο έχει και ακόμα ένα λόγο. Να καταστεί η «καταστρεπτικότητα» του όπλου προφανής στον άμαχο πληθυσμό.

Οι συναντήσεις αυτές, δεν ήταν χωρίς ευτράπελα, κόντρες και ηθικούς προβληματισμούς. Ο Parsons είχε απορρίψει την πιθανότητα να γίνει επίδειξη της καταστρεπτικης ισχύος του νέου όπλου, ώστε να εξαναγκαστεί η Ιαπωνία σε συνθηκολόγηση χωρίς να προκληθούν απώλειες αμάχων. Η απλή επίδειξη ενός κρατήρα δεν πρόκειται να προκαλέσει ιδιαίτερη εντύπωση σύμφωνα με τα λεγόμενα του. Ο Leslie Grooves συμφώνησε. Δεν είχε λογική να εισακουστούν οι παρακλήσεις των «ευαίσθητων ψυχών» που θα ήθελαν μία πρότερη επίδειξη του όπλου. Η απόφαση για την πρώτη δοκιμή του όπλου με πειραματόζωα εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες, μίας εχθρικής χώρας, είχε ληφθεί. Ανάλογα αποφασίστηκε ότι οι σύμμαχοι δεν θα έπρεπε να γνωρίζουν λεπτομέρειες για το συγκεκριμένο όπλο πλην των απολύτως απαραίτητων. Οι Βρετανοί και οι Σοβιετικοί, έμειναν στο σκοτάδι όσον αφορά τις λεπτομέρειες και την καταστρεπτικότητα του νέου αυτού όπλου.

Τελικά στις 25 Ιουλίου ο Grooves θα παραδώσει την τελική λίστα των πόλεων στόχων. Χιροσίμα, Κοκούρα, Νιιγκάτα και Ναγκασάκι κατά σειρά προτεραιότητας [1]. Η πρώτη άφεση είχε προγραμματιστεί μετά την 3η Αυγούστου του 1945 και οι επόμενες μόλις το επέτρεπαν οι μετεωρολογικές συνθήκες και εφόσον τα «φορτία» είχαν παραδοθεί στην αεροπορία για την ρίψη τους.

Η 6η Αυγούστου του 1945 ήταν η πρώτη ημέρα με καλό καιρό στην περιοχή της Χιροσίμα. Η μοίρα της πόλης είχε σφραγιστεί. Τρεις ημέρες μετά και μόλις 24 ώρες από την κήρυξη πολέμου της ΕΣΣΔ στην Ιαπωνία η πόλη του Ναγκασάκι θα γευτεί τις συνέπειες της 2ης ατομικής βόμβας.

Υπήρχε άλλος δρόμος;

Πολλά έχουν γραφτεί για την σκοπιμότητα της χρήσης των ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι. Σύμφωνα με τον Jonah Walters κάτι τέτοιο δεν ήταν αναγκαίο [2]. Ο βασικός λόγος της χρήσης των ατομικών βομβών κατά τον Walters ήταν γεωπολιτικός με στόχο τον περιορισμό της επιρροής της ΕΣΣΔ στην περιοχή της Ασίας. Την ίδια άποψη εκφράζει και ο Dr. Stephen Schwalbe [3] που θεωρεί ότι κύριος λόγος για τη χρήση των ατομικών βομβών ήταν ο περιορισμός της γεωπολιτικής ισχύος της ΕΣΣΔ στην περιοχή. Οι απόψεις του Walters και Schwalbe, θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη. Η κήρυξη πολέμου από την ΕΣΣΔ στην Ιαπωνία έλαβε χώρα στις 8 Αυγούστου του 1945. Δύο ημέρες μετά την πρώτη ρίψη στη Χιροσίμα. Αν και ο Στάλιν είχε υποσχεθεί το άνοιγμα ενός μετώπου 3 μήνες μετά την συνθηκολόγηση της Γερμανίας [3] αυτό δεν σημαίνει ότι η κήρυξη ενός πολέμου θα έκαμπτε το ηθικό των Ιαπώνων. Ούτε ήταν βέβαιο ότι η Σοβιετικη Ένωση θα μπορούσε μέσα σε 3 μήνες να κινητοποιησει 1 εκατομμύριο στρατιώτες για την επιχείρηση αυτή. Την ίδια στιγμή με την έναρξη των επιχειρήσεων στη Ματζουρία, η ΕΣΣΔ κατά παράβαση των συμφωνημένων, θα εισβάλλει στις Κουρίλες νήσους ενώ νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι οι Σοβιετικοί είχαν ως στόχο και τη νήσο Χοκάιντο. Η μελλοντική ισχύς της ΕΣΣΔ στην περιοχή σίγουρα θα προβλημάτιζε κάποιους από τους επιτελείς του Πενταγώνου και της Ουάσιγκτον [1], [2]. Αλλά υπήρχαν και άλλοι λόγοι όπως η καταρράκωση του ηθικού του αντιπάλου και ο περιορισμός της χρονικής διάρκειας του πολέμου που οδήγησαν στη χρήση των όπλων αυτών [4].

Σε επιστολή του ο Πρόεδρος Truman στις 12 Ιανουαρίου του 1953 [5] ξεκαθαρίζει ότι η απόφαση της ΗΠΑ για τη χρήση των ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, ήταν δική του απόφαση και ότι είχε ενημερώσει σχετικά τους Churchill και Stalin για το επιτυχές αποτέλεσμα της δοκιμής στο Νέο Μεξικό, χωρίς όμως να αναφέρει περισσότερες λεπτομέρειες. Για τον Truman η χρήση αυτού του «τρομακτικού όπλου» ήταν μία αναγκαιότητα. Με τις εκτιμήσεις του κόστους σε ανθρώπινες ζωές, μία επιχείρησης εισβολής στην Ιαπωνία, να ανέρχονται στα εκατομμύρια και για τις δύο μεριές, η επιλογή της χρήσης των ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, μετά και την απόρριψη από πλευράς των Ιαπώνων της πρότασης για άνευ όρων συνθηκολόγηση στα τέλη Ιουλίου με αρχές Αυγούστου του 1945, ήταν μονόδρομος.

Εν κατακλείδι

Η συζήτηση για την αναγκαιότητα ή όχι της χρήσης των δύο ατομικών βομβών συνεχίζεται αμείωτη και θα συνεχιστεί για πολλά χρόνια ακόμα [6]. Η επιχείρηση Downfall [7] θα προκαλούσε εκατόμβη θυμάτων και από τις δύο μεριές. Τα αποτελέσματα πρότερων εισβολών των Αμερικανών στην περιοχή του Ειρηνικού ανέβαζαν τις εκτιμήσεις για νεκρούς Αμερικανούς Στρατιώτες σε 500,000, ενώ με βάση την εμπειρία που είχε συλλεχθεί στο Ευρωπαϊκό μέτωπο μία κατώτερη εκτίμηση των απωλειών ήταν περί τις 150,000. Οι εκτιμήσεις για τις απώλειες του αντιπάλου ήταν σε κάθε περίπτωση πολλαπλάσιες. Στην Οκινάουα ο αριθμός των νεκρών Ιαπώνων ξεπέρασε τα 75,000 άτομα έναντι 14,000 νεκρών Αμερικανων στρατιωτικων. Η θέληση των Ιαπώνων που προτιμούσαν πρακτικά να αυτοκτονήσουν από το να παραδοθούν έκανε πολύ δύσκολη την αποστολή οποίων πρεσβευαν ότι η χώρα αυτή είναι στα πρόθυρα της παράδοσης. Η εκτίμηση για εκατομμύρια νεκρούς και από τις δύο πλευρές δεν ήταν στη σφαίρα της φαντασίας. Υπό το πρίσμα αυτό ο θάνατος 130,000 ως και 226,000 ατόμων στις δύο πόλεις της Ιαπωνίας δεν φαντάζει και τόσο αποκρουστικός [8]. Τουναντίον για την ίδια την Ιαπωνία ίσως να ήταν και το καλύτερο δυνατό σενάριο.

Η συνθηκολόγηση της Ιαπωνίας μετά και την ρίψη της 2ης βόμβας στο Ναγκασάκι [9] πιθανά οφείλεται και στα νέα από το Δυτικό μέτωπο της Μαντζουρίας όπου ο Κόκκινος Στρατός είχε εγκλωβίσει τις εκεί στρατιωτικές δυνάμεις της χώρας [10]. Η αλήθεια όμως είναι δύσκολο να βρεθεί και σε αυτά τα θέματα είναι ανούσιο κάτι τέτοιο. Οι Ιάπωνες ως λαός θα ήταν αδύνατο να αποδεχθούν, χωρίς την βεβαιότητα ενός ανέντιμου και χωρίς όφελος θανάτου, μία συνθηκολόγηση άνευ όρων και πολλοί εκ των Ιαπώνων στρατιωτικών μεταξύ της 12ης και 14ης Αυγούστου προσπάθησαν να αποτρέψουν μία τέτοια εξέλιξη στασιάζοντας, ακόμα και αν αυτή θα διασφάλιζε το περίφημο kokutai [11].

Όποιος επιθυμεί να μελετήσει περαιτέρω, μπορεί να ξεκινήσει από τα διαθέσιμα στοιχεία στο Εθνικό Αρχείο του George Washington University [12]. Ίσως η μελέτη των ντοκουμέντων κάποια στιγμή να οδηγήσει σε μία συμφωνία μεταξύ των ιστορικών για τα γεγονότα της ανοιξης και του καλοκαιριού του 1945. Μίας περιόδου που άφησε την σφραγίδα της στην ιστορική πορεία του ανθρώπινου είδους.